فصلنامه اختصاصی مرکز توسعه دهندگان بذر شمال ایران (INSEC)- شماره 9 -اسفند 1401

دانه های روغنی به دلیل ارزش  تجاری و اقتصادی آنها در سرتاسر جهان اهمیت بسیاری دارند. تنش های حاصل از فلزات سنگین یکی از اصلی ترین چالش های غیرزیستی است که رشد و توسعه دانه های روغنی را محدود می کند.

 فلزات سنگین از طریق مکانیسم‌های متعدد باعث ایجاد سمیت در محصولات دانه‌های روغنی می‌شوند. هرچند گیاهان دانه های روغنی پتانسیل بهبود سمیت ناشی از فلزات سنگین را با تنظیم هموستاز خود در سطح بهینه نشان می دهند. در محصولات دانه‌های روغنی، فلزات سنگین تولید رادیکال‌های می‌کنند که با کوفاکتورهای فلزی آنزیم‌های گیاهی رقابت می‌کنند که این  مسئله بر فعالیت آنزیم‌ها متصل کننده گروه‌های سولفیدریل و حاوی نیتروژن تأثیر می‌گذارند و باعث نشت سلولی از طریق برهمکنش با گروه‌های سر فسفولیپید  می‌شوند. سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی با تنظیم میزان آنزیم های آنتی اکسیدانی مختلف و آنتی اکسیدان های غیر آنزیمی که در سم زدایی رادیکال های آزاد در گیاهان تحت استرس نقش دارند، تحمل گیاه را در برابر سمیت ناشی از فلزات افزایش می دهد. فیتوکلاتین ها همچنین با اتصال به یون های فلزی در واکوئل ها برای محافظت از مراکز متابولیک حساس به فلز در سیتوپلاسم، نقش مهمی در دفاع سلولی ایفا می کنند. تکنیک های مهندسی ژنتیک برای افزایش توانایی گیاهان در مقاومت در برابر تنش های محیطی استفاده می شوند. چندین روش تراریخته برای رشد محصولات دانه های روغنی جهت افزایش جذب فلز و رشد گیاه استفاده می شود. مقالات زیادی در خصوص پیشرفت‌های علمی و عملی در خصوص  واکنش دانه‌های روغنی به تنش فلزات سنگین، مکانیسم‌های تحمل فلزات و تأثیر سمیت فلزات بر کیفیت روغن و همچنین تلاش‌های اصلاحی در مورد فلزات سنگین در محصولات دانه‌های روغنی  وجود دارد که همگی  اهمیت و لزوم مهندسی ژنتیک و فرایندهای اصلاحی در تولید ارقام و هیبرید های دانه های روغنی در برابر تنش های غیر زیستی را نشان می دهد.